RelatioNet GA ST 22 WA PO: Kabalistyczna wizja świata

Kabalistyczna wizja świata

Pod wpływem konfliktów (XVII wiecznych) z ludnością polską (następstwa pogromów) dojrzewa w Żydach oczekiwanie na Mesjasza, który uwolni ich od obelg i fałszywych zarzutów o kolaboracje.

Mniej więcej wtedy powstaje kabalistyczna teoria stworzenia świata, która usensowniała ich cierpienie. Kabała jest działem filozofii związanej z mistyką żydowską. Ten nurt mistyki żydowskiej sięga czasów starożytnych (istnieje teoria, że nurt ten zapoczątkował Mojżesz).

Sefer Jecirach („Księga Stworzenia”) i Zohar „Księga blasku” stanowią najważniejsze dzieła kabalistyczne.

Twórcą nurtu mistycznego, zwanego kabałą luriańską, był Izaak Luria.

Tezami mistyki żydowskiej są m.in. założenia, że każda litera i liczba, oprócz sensu dosłownego, ma także alegoryczne znaczenie; poprzez studiowanie kabały poznaje się Boskie Imię, człowiek nie może zobaczyć Boga, ale studiowanie Tory przybliża go do Boga.

Podstawowe pojęcia i założenia kabały :

Pardes – dosłowne i alegoryczne odczytanie Tory

Drasz – midraszowe odczytanie Tory, poprzez dopisanie komentarza; znaczenie oparte na tajemnicy, Tora ma ukryte znaczenie kabalistyczne – szuka się związku pomiędzy wyrazami o takiej samej wartości liczbowej (gematria).

Gematria – późnośredniowieczna kabała. Zakłada, że Święta Księga bezpośrednio pochodzi i podlega Bogu, a jako dzieło Boga, musi być on doskonały. W Biblii zawarta jest tajemnica świata, zawiera odpowiedzi na wszystkie nurtujące ludzkość pytania.

Gematria zajmuje się odkrywaniem ukrytych sensów w tekście. Aby osiągnąć cel, pracy nad Torą trzeba poświęcić się całkowicie i podejmować każdą próbę odkrycia tajemnicy, także najczęściej posługiwano się metodą „prób i błędów”.

Trzy sposoby, które stosowano, aby poznać tajemnicę:

Notariqon – zastępowano każdą literę początkowego wyrazu jakąś inną literą
Gematria , ścieżka imion – skomplikowany sposób, polegający na przypisaniu każdej literze odpowiedniej cyfry
Temurah – tworzenie coraz to nowych anagramów.

„W rzeczywistości kabała była rozmyślaniem nad tym, co niepoznawalne, nad absurdem i paradoksem, była praktyką nastawioną na pokazanie nieosiągalności ostatecznej prawdy za pomocą narzędzi rozumowych. Jedna z cytowanych przez G.Scholerma (mistycyzm żydowski i jego główne kierunki, 1941 wyd. pol. 1997) maksym kabalistycznych głosi, że im bardziej te rozwiązania są niezrozumiałe, tym wyższa jest ich ranga; dochodzisz wreszcie do działania siły, która już nie podlega twojej kontroli, lecz raczej to on sprawuje kontrolę nad twoim umysłem i twoją myślą”

Najstarsze teksty mistyczne powstały przed narodzeniem Chrystusa.

Kabały nie mogły studiować kobiety. Głównym jej założeniem było wskazanie na związek pomiędzy pismem, literą, cyfrą a światem.

Izaak Ślepy w XII w. we Francji tworzy podwaliny pod ezoteryczne studiowanie Biblii. Pod koniec XII wieku powstaje najsłynniejszy traktat kabalistyczny – Sefer Zohar – księga światłości. Razem z filozofią Izaaka Ślepego, zawiera Ein Sof – istota Boga jest niedostępna ludzkiemu poznaniu.

Safed – miejscowość w górnej Galilei, rozwinął się tam największy ośrodek kabalistyczny; tam osiedlił się Izaak Luria. Podstawy kabały luriańskiej ukształtowały sposób myślenia kabalistów.

Luria stworzył koncepcję stworzenia, która polegała mniej więcej :

- żeby stworzyć świat, Bóg musiał się skończyć

- nastąpiło cimcum – dobrowolny akt „skończenia”, ograniczenia się Boga

- przed światem powstała pusta przestrzeń, w której Bóg mógł zacząć kreować świat. Najwyższy zaczął emanować tam swoje światło, wskutek czego powstał Adam Kadmos, będący Boską emanacją. Przez niego Bóg nadał emanował swoją światłość.

- Szewirat ha-kelim – „rozbicie naczyń” było kolejnym etapem tworzenia świata; przez tą katastrofę światłość Boska się rozproszyła, a akt stwarzania świata trzeba była zacząć od nowa. Tak „zginął” doskonały człowiek – Adam Kadmos i narodził się Adam Riszon – pierwszy biblijny człowiek, który poprzez zjedzenie jabłka z zakazanego drzewa uczynił ludzi śmiertelnymi.

Podstawowym obowiązkiem jest tikkun – proces, który rozpoczął się od kosmicznej katastrofy (szewirat ha-kelim) i trwa to dziś. Jest to filozofia, która zakłada, że świat wymaga od ludzi czynnej postawy, nie można bowiem zastygnąć w gotowych receptach na życie. Poprzez czynienie dobra człowiek zbliża się do Boga i naprawia świat. Każdy człowiek powinien kierować się kawaną – dobrą intencją, która sprawia, że człowiek chce naprawiać świat. Kabalistyczna koncepcja świata zakłada dynamikę, ruch, ciągłą naprawę samego siebie. Kabaliści twierdzili, że nieszczęścia ludu Izraela są wpisane w Boski plan naprawy świata – aby zostać zbawionym, trzeba poddać się temu planu. Oczekuje się również Mesjasza, który przyjdzie wtedy, kiedy świat będzie już naprawiony.

Warto by wspomnieć o działalności Sabbataja Cwi ze Smyrny, którego trudno sklasyfikować według religii, jaką wyznawał. Sabataiści, jego zwolennicy, uważali go za Mesjasza. Początkowo był on kabalistą, do czasu, gdy nie został aresztowany. Zdaniem sabataistów 1666 rok miał być bowiem początkiem nowej ery mesjańskiej. Ogólne zamieszki wywołane tymi głosami sprawiły, że Sabataj został aresztowany i postawiony przed wyborem – śmierć za głoszenie herezji, albo przejście na islam. „Mesjasz” zmienił religię. Wyznawał religię synkretyczną, uważał, że „plan Boży” ukryty jest w trzech religiach monoteistycznych – judaizmie, chrześcijaństwie, islamie. Rabini uznali go za heretyka i zdrajcę religii żydowskiej.

Drzewo Życia – Dziesięć sefirot